Ecdâdımızın, “şeref avlayan bir avcı”ya teşbih ettiği “tevâzû” hakkında Hz. Ali (ra):

“Yüksekliği istedim, onu alçakgönüllülükte buldum.” buyurmuş; Şeyh Sâdî-i Şîrâzî:

“Yükselmek isteyen, mütevâzı olmalı. Yücelik damına çıkmak için, alçakgönüllülükten başka merdiven yoktur.” demiştir.

Gönüller sultânı Mevlânâ Hazretleri de şu tavsiyelerde bulunmuştur:

“Kardeşim! Bütün yücelikler ve mânevî dereceler; tevâzû ve alçak gönüllülüktedir.”

“Cenâb-ı Hak, hidâyet ve inâyete mazhar olan kullarını, Kur’ân-ı Kerîm’de "Yeryüzünde mütevâzı olarak, ağır ağır yürürler" (Furkân, 63) diye vasfediyor.

Köle ol, yani köle gibi mütevâzı ol da at gibi yerde yürü. Omuzlarda yürüyen tabut gibi yükselmeye kalkışma.

Tevâzû sebebiyle sûretâ alçalsan bile, Allah senin gözlerine, doğru görmek basîretini ihsân eder.”

Nitekim Hüdâyî Hazretleri, kadılık ihtişâmı içinde iken, büyük bir nefis mücâdelesine girdi. O debdebeden kendisine gelebilecek en ufak bir kibir esintisini bile bertaraf edebilmek için Bursa sokaklarında süslü kaftanıyla ciğer sattı. Nefsin benlik iddiâlarını bertaraf edip hiçlik ve yokluğa erdikten sonra ise gönüllere sultân oldu. Cihâna yön veren pâdişahlar, ardınca yürüdü… (Osman Nûri Topbaş, Genç Dergisi, Eylül-2012)

“Hesâba çekilmeden evvel kendinizi hesâba çekiniz. En büyük arz (Allah Teâlâ’nın huzûruna çıkarılıp O’na arz edileceğiniz gün) için (sâlih ve güzel amellerle) süsleniniz! Şüphesiz dünyadayken nefsini hesâba çeken kimse için kıyâmet günündeki hesap hafif olacaktır.” (Tirmizî, Kıyâmet, 25/2459)

Bir Kıssa;

Muhasebesini ciddi yapan fert ve toplumlar, kendini sürekli tamamlayan, geliştiren ve büyüten bir yapı arzederler. Nasıl bedenî hastalıkların zamanında teşhisi için zaman zaman check-up yapılması önemli ise, aynı şekilde manevî dünyamız ve kulluğumuz adına muhasebe-i nefs de son derece lüzumludur.

Muhasebeye konu olacak alanlar itibariyle fert planında şu konular gündeme alınabilir:

– Hayat anlayışım yaratılış maksadıma uygun bir çizgide mi devam ediyor?

– İbadet hayatımda, muamelelerimde ve ahlâkımda Hakk’ın muradı ve rızası ile ne kadar bir uyum içindeyim?

– Bana lütfedilen nimetleri, imkân ve fırsatları yerinde ve zamanında en güzel bir şekilde değerlendirebiliyor muyum?

– İçinde bulunduğum zaman ve mekân itibariyle üzerime düşen vazife ve sorumluluklarım nelerdir?

– Anne-baba, yakın akraba, yetimler, fakirler, mahzun ve mazlum yürekler, ümmet ve insanlık adına yapabileceğim hizmetler nelerdir ve ben bu noktada nerede duruyorum? Durmam gereken yer ve konum tam da şu an içinde bulunduğum durum mudur?

Bu soruları böyle daha da çoğaltmak mümkündür. Esasen nefs muhasebesinde doğru sorular ortaya konulabilirse, nice nice güzel ve bereketli ufuklar açılacak ve ulvî niyetler ve azimler oluşacaktır. Dolayısıyla muhasebe sadece geçmişe yönelik bir tamir ve tasfiye değil, geleceğe yönelik de bir hamle ve inşa hareketidir. (Dr. Adem Ergül, Altınoluk Dergisi, Ağustos-2016)

Hikâye edilmiştir ki, bir hükümdara hiçbir benzeri görülmemiş, mücevherlerle kaplı, fîrûze bir kadeh gönderilmişti. Hükümdar buna çok sevindi ve yanındaki hikmet ehli bir zâta dedi ki: Bunun hakkında ne düşüyorsun? O da şöyle cevap verdi: Onu hazır bir muhtaçlık ve çabuk gelecek bir musîbet olarak görüyorum. Hükümdar sordu: Bu nasıl olur? O zât da cevap verdi: Kırıldığı zaman tamir edilmesi mümkün değildir. Çalındığı zaman da ona muhtaç olursun. Oysa onun sana gönderilmesinden önce musîbet ve fakirlikten emin bulunuyordun. Aradan zaman geçti, gerçekten bir gün kadeh ansızın kırıldı ve hükümdar tahammül edilmez bir hüzne düştü. Sonra dedi ki: Hakîm doğru söylemiş. Belki de o bize gönderilmemişti. Üstelik varlığı bir hîle ve aldanış metâı oldu.

Dünyâ, kendisiyle yetinenler için asla ahirete bir vesîle olamaz. Ancak onunla ahiret için meşgul olan kişiyi hayra götüren bir metâdır, o hayır cennettir. Öyleyse dünya bizzat kendisi için istenmez, aksine âhiret sevâbını kazanmak için elde edilmeğe çalışılır. (Rûhu’l-Beyan 20. Cilt, Erkam Yay.)

Yaman Dede; Galata Mevlevîhâne’sine giderken yolda duvara yaslanmış, mecalsiz ve tâkatsiz bir vaziyette iken kendisine bir talebesi denk gelir. Der ki:

“‒Hocam, herhâlde hastasınız. Sizi doktora götürmemi ister misiniz?”

Yaman Dede, derin bakışlarını talebesine çevirir:

“‒Hayır evlâdım, hasta değilim. Sadece hatrıma Efendimiz (sav) geldi. O’nun muazzam ve mûtenâ hâl ve şahsiyetini düşündükçe, dehşete gelip kendimi kaybediyorum, O’nu idrak husûsunda tâkatim kesiliyor. Ayakta duracak mecâlim kalmıyor. Hâlsiz ve perişan düşüyorum.”

Onun yazdığı na‘t-ı şerif de bu hissiyâtı ne güzel ifade eder:

Susuz kalsam, yanan çöllerde cân versem elem duymam,

Yanardağlar yanar bağrımda, ummânlarda nem duymam,

Alevler yağsa göklerden ve ben masseylesem duymam,

Cemâlinle ferahnâk et ki yandım yâ Rasûlâllah!.. (Osman Nûri Topbaş, Yüzakı Dergisi, Mayıs-2016)

“İnsanın başına bir sıkıntı gelince, Rabbine yönelerek O’na yalvarır. Sonra Allah kendisinden ona bir nimet verince, önceden yalvarmış olduğunu unutur. Allah’ın yolundan saptırmak için O’na eşler koşar. (Ey Muhammed!) De ki: Küfrünle biraz eğlenedur; çünkü sen, muhakkak cehennem ehlindensin!” (Zümer, 8)

Rasûlullah (sav) buyurdular:

“Bolluk ve rahat içinde iken Allah’ı tanı ki zorluk ve sıkıntı zamanında O da seni tanısın.” (Ahmed, Müsned, I, 307; Aclûnî, I, 366)

Cenâb-ı Hak buyuruyor:

“Hep birlikte Allâh’ın ipine (İslâm’a) sımsıkı yapışın; parçalanmayın. Allâh’ın size olan nîmetini hatırlayın: Hani siz birbirinize düşman kişiler idiniz de O, gönüllerinizi birleştirmişti ve O’nun nîmeti sâyesinde kardeşler olmuştunuz…” (Âl-i İmrân, 103)

Rasûlullah (sav) buyurdular:

"Birbirinize kin tutmayınız, hased etmeyiniz, sırt dönmeyiniz ve ilginizi kesmeyiniz. Ey Allah'ın kulları, kardeş olunuz. Bir müslümanın, din kardeşini üç günden fazla terketmesi helâl değildir." (Buhârî, Edeb 57, 58, 62; Müslim, Birr 23, 24, 28, 30-32.)

Her Güne Bir Esma-ül Hüsna (Allah’ın En Güzel İsimleri)

el-Vâhid: Tek olan, zatında, sıfatlarında, işlerinde, isimlerinde ve hükümlerinde asla şeriki, ortağı, benzeri, dengi olmayan.

Kısa Günün Kârı

Giyim kuşamda Allah için mütevazı davranarak, gücü yettiği halde lüks giysilerden uzak durmak üstün ahlâkî niteliklerdendir.